ေစတသိက္
ေစတသိက္ဆိုသည္မွာ စိတ္ကိုမွီတြယ္၍ စိတ္ကို ျခယ္လွယ္ေသာ သေဘာတရားကို ေစတသိက္ဟုေခၚပါသည္။
ေစတသိက္စုစုေပါင္း(၅၂)မ်ဳိးရွိပါသည္။ စိတ္တစ္ခုျဖစ္တိုင္းျဖစ္တိုင္း ေစတသိက္အနည္းဆုံး (၇)မ်ဳိးယွဥ္ ၿပီး အမ်ားဆုံး (၃၇)မ်ဳိးထိယွဥ္ႏိုင္ပါသည္။ စိတ္တစ္ခုျဖစ္လွ်င္ ေစတသိက္(၅၂)မ်ဳိးလုံးမယွဥ္ႏိုင္ပါ။ ဆိုင္ရာဆိုင္ရာ ေစတသိက္မ်ားသာလွ်င္ယွဥ္ျဖစ္ပါသည္။
ေစတသိက္တို႔၏ အဂၤါေလးရပ္ရွိပါသည္။
(၁) ဧကုပၸါဒ = စိတ္ႏွင့္အတူျဖစ္ျခင္း၊
(၂) ဧကနိေရာဓ = စိတ္ႏွင့္အတူခ်ဳပ္ျခင္း၊
(၃) ဧကာလမၺန = စိတ္ႏွင့္ တူေသာအာရုံရွိျခင္း၊
(၄) ဧက၀တၳဳက = စိတ္ႏွင့္ တူေသာမွီရာ၀တၳဳရွိျခင္း၊
တို႔ျဖစ္ပါသည္။
(က) စိတ္အားလုံးႏွင့္ယွဥ္ျဖစ္ႏိုင္ေသာ ေစတိသိက္(၇)မ်ဳိး
၁။ ဖႆ = အာရုံကိုေတြ႕ထိျခင္းသေဘာ၊
၂။ ေ၀ဒနာ = အာရုံ၏ အရသာကိုခံစားျခင္းသေဘာ၊
၃။ သညာ = အာရုံကို မွတ္သားျခင္းသေဘာ၊
၄။ ေစတနာ = ယွဥ္ဖက္ စိတ္ေစတသိက္တို႔ကို ဆိုင္ရာကိစၥတို႔၌ ေဆာင္ရြက္ၾကရန္
ေစ့ေဆာ္တိုက္တြန္းျခင္းသေဘာ၊
၅။ ဧကဂၢတာ = တစ္ခုတည္းေသာ အာရုံ၌ တည္တံ့ျခင္း၊ တည္ၾကည္ျခင္းသေဘာ၊
၆။ ဇီ၀ိတိေႃႏၵ = ယွဥ္ဖက္ စိတ္၊ ေစတသိတ္တရားတို႔ကို သက္တမ္းျပည့္တည္တံေအာင္
ေစာင့္ထိန္းျခင္းသေဘာ၊
၇။ မနိကာရ = အာရုံကိုႏွလုံးသြင္းျခင္းသေဘာ၊
(ခ) ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္ စိတ္ႏွစ္မ်ဳိးလုံးႏွင့္ ေရာေထြးယွဥ္ႏိုင္ေသာ ေစတသိက္(၆)မ်ဳိး
၈။ ၀ိတက္ = ယွဥ္ဖက္ စိတ္၊ ေစတသိက္တရားတို႔ကို အာရုံသို႔တင္ေပးျခင္းသေဘာ၊
၉။ ၀ိစာရ = အာရုံကိုသုံးသပ္ျခင္း၊ (ထပ္၍ ထပ္၍ယူျခင္း) သေဘာ၊
၁၀။ အဓိေမာကၡ = အာရုံကိုဆုံးျဖတ္ျခင္းသေဘာ၊
၁၁။ ၀ီရိယ = ယွဥ္ဖက္တရားတို႔ကို မဆုတ္နစ္ေအာင္ အားထုတ္ျခင္းသေဘာ၊
၁၂။ ပီတိ = အာရုံကိုႏွစ္သက္ျခင္းသေဘာ၊
၁၃။ ဆႏၵ = အာရုံကို လိုခ်င္ေတာင့္တျခင္းသေဘာ၊
(ဃ) အကုသိုလ္ေမာဟ ေစတသိက္(၄)မ်ဳိး
၁၄။ ေမာဟ = အာရုံ၏သေဘာအမွန္ကိုမသိျခင္း၊ ဖုံးကြယ္ျခင္းသေဘာ၊
၁၅။ အဟိရိက = ဒုစရိုက္မေကာင္းမႈကို ျပဳလုပ္ရန္ မရွက္ျခင္းသေဘာ၊
၁၆။ အေနာတၱပ = ဒုစရိုက္မေကာင္းမႈကို ျပဳလုပ္ရန္ မေၾကာက္လန္႔ျခင္း သေဘာ၊
၁၇။ ဥဒၶစၥ = အာရုံေပၚ၌ စိတ္မၿငိမ္သက္ျခင္းသေဘာ၊ ပ်ံ႕လြင့္ျခင္းသေဘာ၊
(င) အကုသိုလ္ေလာဘ ေစတသိက္(၃)မ်ဳိး
၁၈။ ေလာဘ = ကာဂုဏ္အာရုံကိုကပ္ၿငိတပ္မက္ျခင္းသေဘာ၊ လိုခ်င္ျခင္းသေဘာ၊
၁၉။ ဒိ႒ိ = လြဲမွားစြာ ျမင္ျခင္း၊ ယူုဆျခင္းသေဘာ၊ အယူမွား၊
၂၀။ မာန = ေထာင္လႊား၀ံ့ၾကြားျခင္းသေဘာ၊
(စ) အကုသိုလ္ေဒါသ ေစတသိက္(၄)မ်ဳိး
၂၁။ ေဒါသ = ခက္ထန္ၾကမ္းတမ္းျခင္းသေဘာ၊
၂၂။ ဣႆာ = သူတစ္ပါး၏စည္းစိမ္ခ်မ္းသာျခင္းကို ျငဴစူျခင္း၊ မနာလိုျခင္းသေဘာ၊
၂၃။ မစၦရိယ = မိမိ၏စည္းစိမ္ခ်မ္းသာကို လွ်ိဳ႕၀ွက္ျခင္းသေဘာ၊ ၀န္တိုျခင္း၊ ႏွေျမာျခင္းသေဘာ၊
၂၄။ ကုကၠဳစၥ = ေနာင္တ တစ္ဖန္ပူပန္ျခင္းသေဘာ၊
(ဆ) အကုသိုလ္ ေစတသိက္(၃)မ်ဳိး
၂၅။ ထိန = စိတ္ေလးလံထိုင္းမႈိင္းျခင္းသေဘာ၊ စိတ္မခံ့ျခင္းသေဘာ၊
၂၆။ မိဒၶ = ေစတသိက္တို႔၏အမႈ၌ ေလးလံထိုင္းမႈိင္းျခင္း၊ မခံ့ျခင္းသေဘာ၊
၂၇။ ၀ိစိကိစၦာ = ယုံမွားသံသယျဖစ္ျခင္းသေဘာ၊
(ဇ) တင့္တယ္ေသာကုသိုလ္ ေစတသိက္(၁၉)မ်ဳိး
၂၈။ သဒၶါ = ယုံၾကည္ျခင္း၊ ၾကည္လင္ျခင္းသေဘာ၊
၂၉။ သတိ = ေအာက္ေမ့ျခင္းသေဘာ၊
၃၀။ ဟိရီ = မေကာင္းမႈဒုစရိုက္ကို ရွက္ျခင္းသေဘာ၊မုန္းျခင္းသေဘာ၊
၃၁။ ၾသတၱပၸ = မေကာင္းမႈဒုစရိုက္ကို ေၾကာက္လန္႔ျခင္းသေဘာ၊
၃၂။ အေလာဘ = မလိုခ်င္ျခင္းသေဘာ၊
၃၃။ အေဒါသ = မၾကမ္းတမ္း၊ မခက္ထန္ျခင္းသေဘာ၊(ေမတၱာ)
၃၄။ တၾတမဇၥ်တၱတာ =ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အားဆိုင္ရာကိစၥတို႔ကိုမယုတ္မလြန္မွ်တစြာ ေဆာင္ရြက္
ၾကရန္ တည့္မတ္ ထိန္းသိမ္းေပးျခင္းသေဘာ (ဥေပကၡာ)
၃၅။ ကာယပႆဒၶိ = ေစတသိက္အေပါင္း၏ ၿငိမ္းေအးျခင္းသေဘာ၊
၃၆။ စိတၱပႆဒၶိ = စိတ္အေပါင္းတို႔၏ ၿငိမ္းေအးျခင္းသေဘာ၊
၃၇။ ကာယလဟုတာ = ေစတသိက္အေပါင္းတို႔၏ ေပါ့ပါးသြက္လက္ျခင္းသေဘာ၊
၃၈။ စိတၱလဟုတာ = စိတ္အေပါင္းတို႔၏ ေပါ့ပါးသြက္လက္ျခင္းသေဘာ၊
၃၉။ ကာယ မုဒုတာ = ေစတသိက္အေပါင္းတို႔၏ ႏူးညံ့ေျပာင္းအိျခင္းသေဘာ၊
၄၀။ စိတၱ မုဒုတာ = စိတ္အေပါင္းတို႔၏ ႏူးည့ံေျပာင္းအိျခင္းသေဘာ၊
၄၁။ ကာယ ကမၼညတာ = ေစတသိက္အေပါင္းတို႔၏ ခံ့ျငားျခင္းသေဘာ၊
၄၂။ စိတၱကမၼညတာ = စိတ္အေပါင္းတို႔၏ ခံ့ျငားျခင္းသေဘာ၊
၄၃။ ကာယ ပါဂုညတာ = ေစတသိက္အေပါင္းတို႔၏ ေလ့လာႏိုင္နင္းျခင္းသေဘာ၊
၄၄။ စိတၱ ပါဂုညတာ = စိတ္အေပါင္းတို႔၏ ေလ့လာႏိုင္နင္းျခင္းသေဘာ၊
၄၅။ ကာယုဇုကတာ = ေစတသိက္အေပါင္းတို႔၏ ေျဖာင့္မတ္ျခင္းသေဘာ၊
၄၆။ စိတၱဳဇုကတာ = စိတ္အေပါင္းတို႔၏ ေျဖာင့္မတ္ျခင္းသေဘာ၊
(စ်) သီလကုသိုလ္ ေစတသိက္(၃)မ်ဳိး
၄၇။ သမၼာ ၀ါစာ = ေကာင္းစြာေျပာဆိုျခင္း၊
၄၈။ သမၼာ ကမၼႏ ၱ = ေကာင္းစြာ ျပဳလုပ္ျခင္း၊
၄၉။ သမၼာ အာဇီ၀ = ေကာင္းစြာ အသက္ေမြးျခင္း၊
(ည) အက်င့္ကုသိုလ္ ေစတသိက္(၂)မ်ဳိး
၅၀။ ကရုဏာ = သနားၾကင္နာျခင္းသေဘာ၊
၅၁။ မုဒိတာ = ၀မ္းေျမာက္ဂုဏ္ယူျခင္းသေဘာ၊
(ဋ) ပညာ ေစတသိက္(၁)မ်ဳိး
၅၂။ ပညိေႁႏၵ = အာရုံ၏ သေဘာအမွန္ကို ထိုးထြင္းသိျခင္းသေဘာ၊
2 Comments:
အိမ္ကလူကလည္း တရားေခြနားေထာင္သလား မေမးနဲ႔.. စိုင္းနဲ႔ဆို ကိုက္မွာ..
ဒီမွာဖတ္ပီး ျပန္ဆရာလုပ္ေပါ့ အစ္မရဲ႕... :)
Post a Comment
Subscribe to Post Comments [Atom]
<< Home